ဂ်ပန္ရိုးရာ အရုပ္ပြဲေတာ္

ဟိနမတ္ဆုရီ
ဂ်ပန္ရိုးရာ အရုပ္ပြဲေတာ္
雛祭り
.
. . . ႏွစ္စဥ္ မတ္လ ၃ ရက္ေန႕ဟာ ဂ်ပန္ရိုးရာအရုပ္ပြဲေတာ္ေန႕ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ မိန္းကေလးမ်ားငယ္မ်ားေန႕လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ျပန္တမ္း၀င္ရံုးပိတ္ရက္တစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ပြဲေတာ္စတင္ခဲ့တာကေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ေထာင္ေက်ာ္ ေဟးအန္းေခတ္ 平安時代 (၇၉၄-၁၁၈၅) ျဖစ္ပါတယ္တဲ့။ ျမန္မာျပည္မွာဆိုရင္ေတာ့ အေနာ္ရထာမင္းတို႕ေခတ္ကေလာက္ ျဖစ္မွာပါ။ အရုပ္ပြဲေတာ္ေန႕ရဲ႕ အထူးျခားဆံုး အျပင္အဆင္ကေတာ့ ဂ်ပန္ရိုးရာအရုပ္ကေလးမ်ားကို ရိုးရာဓေလ့အတိုင္း ခင္းက်င္းၾကတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ မိန္းကေလးမ်ားကို ဆန္ကိတ္မုန္႕လုပ္ၿပီး လက္ေဆာင္ေပးျခင္း နဲ႕ အရုပ္ေတြ ေရထဲေမွ်ာျခင္းတို႕လည္း လုပ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္ . . .
.
ဟိနနင္ဂ်ိဳ
雛人形
. . . ဂ်ပန္မိသားစုမ်ားမွာ မိန္းကေလးတစ္ေယာက္ ေမြးၿပီဆိုတာနဲ႕ အရုပ္ပြဲေတာ္ေန႕မွာ ခင္းက်င္းဖို႕ အရုပ္ေလးေတြကို ပြဲေတာ္ရက္မတိုင္ခင္ လုပ္ထားရပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ ဘိုးဘြားအစဥ္အဆက္ အေမြဆက္ခံလာခဲ့ၾကတာလည္း ရွိပါတယ္။ အရုပ္ကေလးေတြကေတာ့ မိသားစုရဲ႕ ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္တဲ့ေပၚ မူတည္ၿပီး စကၠဴေခါက္အရုပ္ကေန တကယ့္ကို အနုပညာေျမာက္ ေငြကုန္ေၾကးက်အမ်ားႀကီးတန္တဲ့ အရုပ္ေတြအထိ သင့္ေလ်ာ္သလို သံုးၾကပါတယ္။ ပြဲေတာ္ေန႕ျဖစ္တဲ့ မတ္လ သံုးရက္ေန႕မတိုင္ခင္မွာ မိန္းကေလးေမြးထားတဲ့ အိမ္ေတြက အဲသည္အရုပ္ေလးေတြကို အစဥ္အလာအတုိင္း ခင္းက်င္းၾကေလ့ရွိပါတယ္။ ပြဲေတာ္ေန႕ၿပီးရင္ေတာ့ အရုပ္ေတြကို ျပန္သိမ္းၾကရပါသတဲ့။ ပြဲေတာ္ၿပီးလို႕မွ အရုပ္ေတြ အခ်ိန္မီ ျပန္မသိမ္းရင္ သမီးမိန္းကေလးက အိမ္ေထာင္က်တာ ေနာက္က်တတ္တယ္လို႕လည္း အယူရွိၾကပါတယ္။ အဲသလိုနဲ႕ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း သမီးေလး ဆယ္ႏွစ္သမီးအရြယ္အထိ အဲသလို ခင္းက်င္းၾကပါသတဲ့။ မိသားစုရဲ႕ ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္တဲ့အေပၚမူတည္ၿပီး ရိုးရာဓေလ့အတိုင္း အရုပ္ေတြတစ္ဆင္စာလံုး ခင္းက်င္းၾကတာရွိသလို နည္းနည္းပဲခင္းက်င္းတာလည္းရွိပါသတဲ့။ ဒါေပမယ့္ သမီးမိန္းကေလး အသက္ဆယ္ႏွစ္ျပည့္ၿပီးရင္ေတာ့ ဆက္မလုပ္ေတာ့ပါဘူးတဲ့။ တစ္ဆင္စာလံုး ခင္းက်င္းရင္ ဘယ္လိုလုပ္ရသလဲဆိုတာ ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။

.
. . . အရုပ္ေတြ ခင္းက်င္းဖို႕အတြက္ အဆင့္ခုနစ္ဆင့္ပါတဲ့ အရုပ္စင္လိုပါတယ္။ အရုပ္စင္ေပၚမွာ ေကာ္ေဇာအနီေရာင္ကို ေအာက္ခံခင္းရပါတယ္။ ေကာ္ေဇာအနီရဲ႕ ေအာက္အနားကေတာ့ ဂ်ပန္ရိုးရာ သက္တန္႕ဆင္ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးရင္ အရုပ္ေတြကို အစဥ္အတိုင္း အခုလို ခင္းက်င္းပါတယ္။
. . . ပထမဆံုး အျမင့္ဆံုးအဆင့္မွာ ဧကရာဇ္ဘုရင္နဲ႕ မိဖုရားႀကီးအရုပ္ကို ထားရပါတယ္။ ေမြးလာတဲ့ သမီးေလးဟာ ဘုရင္မင္းျမတ္နဲ႕ မိဖုရားႀကီးတို႕ ဇနီးေမာင္ႏွံလို စံျပဳထိုက္ဖြယ္ အိမ္ေထာင္ေရးကံ ႀကံဳရပါေစေတာ့ဆိုတဲ့ သေဘာမ်ိဳး ရည္ရြယ္ပါသတဲ့။
. . . ဒုတိယအဆင့္မွာ နန္းတြင္းအပ်ိဳေတာ္သံုးေယာက္အရုပ္ကို ခင္းက်င္းရပါတယ္။ အပ်ိဳေတာ္ဆုိတာ ဘုရင္နဲ႕ မိဖုရားကို အလုပ္အေကၽြးျပဳရတဲ့ အပ်ိဳေတာ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ထိုင္ေနတဲ့အပ်ိဳေတာ္တစ္ေယာက္ကို ရပ္ေနတဲ့ အပ်ိဳေတာ္ႏွစ္ေယာက္က စားပြဲႏွစ္လံုးနဲ႕အတူ ၿခံရံထားတဲ့ အရုပ္ကေလးေတြျဖစ္ပါတယ္။ သေဘာကေတာ့ မိန္းကေလးဆိုတာ သူတစ္ပါးကို ဂရုတစိုက္ ကူညီေပးတတ္တဲ့ စိတ္ေကာင္းႏွလံုးေကာင္းရွိပါေစဆိုတဲ့ သေကၤတျဖစ္ပါသတဲ့။
. . . တတိယအဆင့္မွာ အဆိုေတာ္သမားကို ဂီတလုလင္ေလးေယာက္ကၿခံရံထားတဲ့ အရုပ္ကေလးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ယပ္ေတာင္ကိုင္ထားတဲ့ အဆိုေတာ္သမားကို လူပ်ိဳေတာ္သား ဂီတသမားေလးေယာက္က ဂီတတူရိယာေတြျဖစ္တဲ့ ဗံုတို ဗံုရွည္ နဲ႕ ပေလြတို႕ကို ကိုင္ၿပီး ၀န္းရံေဖ်ာ္ေျဖေနၾကဟန္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဂီတဆိုတာ ေလာကႀကီးကို အလွဆင္တာျဖစ္လို႕ ေတးဂီတရဲ႕ အေရးပါပံုကို ေဖာ္က်ဴးထားတာျဖစ္ပါသတဲ့။
. . . စတုတၳအဆင့္မွာ လက္၀ဲရံနဲ႕ လက္ယာရံ ၀န္ႀကီးႏွစ္ေယာက္အရုပ္ေတြကို ခင္းက်င္းရပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဘုရင္နဲ႕ မိဖုရားကို အေစာင့္အေရွာက္ျပဳတဲ့ ၀န္ႀကီးႏွစ္ပါးမွာ ေလးနဲ႕ျမားပါ ဆင္ယင္ထားတတ္ၾကပါတယ္။ ၀န္ႀကီးႏွစ္ေယာက္အနက္ လက္၀ဲရံ၀န္ႀကီးက အသက္ငယ္ရြယ္တဲ့သူျဖစ္ၿပီး စစ္ေရးစစ္ရာေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ၀န္ႀကီးမင္းျဖစ္ၿပီး လက္ယာရံ၀န္ႀကီးကေတာ့ အသက္ႀကီးႀကီး ၀ါရင့္၀န္ႀကီးျဖစ္ၿပီး တိုင္းေရးျပည္ရာနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး ပညာဥာဏ္နဲ႕ထမ္းေဆာင္ရတဲ့ ၀န္ႀကီးျဖစ္ပါတယ္။ လက္ယာရံ၀န္ႀကီးက အသက္ႀကီးေနေပမယ့္ လက္၀ဲရံ ငယ္ရြယ္နုပ်ိဳတဲ့ ၀န္ႀကီးလိုပဲ အလုပ္ေတြႀကိဳးစားထမ္းေဆာင္ေနႏိုင္ေသးတဲ့ အဓိပၸာယ္ျဖစ္ၿပီး အသက္အရြယ္ႀကီးရင့္သူေတြကို ေလးစားအားထားရမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာကိုထင္ဟပ္ေစပါသတဲ့။ ၀န္ႀကီးႏွစ္ပါးရဲ႕ အလယ္မွာေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ဂ်ပန္ရိုးရာ ေျခာက္ေထာင့္စားပြဲႏွစ္လံုးကို ခင္းက်င္းတတ္ၾကၿပီး တစ္ခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာေတာ့ ကေလးငယ္မ်ားသက္ရွည္က်န္းမာေစေရးအတြက္ အသက္ရွည္ျခင္းကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ႀကိဳးၾကာနဲ႕လိပ္ ကေခ်သည္ႏွစ္ဦး အရုပ္ကို ထားတတ္ၾကပါတယ္။
. . . ပဥၥမအဆင့္မွာေတာ့ အမတ္မင္းသံုးေယာက္ကို ဘယ္ဘက္မွာ မက္မံုသီးပင္ ညာဘက္မွာ ခ်ယ္ရီပန္းပင္တို႕ ၀န္းရံခ်င္းက်င္းၾကပါတယ္။ အမတ္မင္းသံုးေယာက္ဟာ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း ၀မ္းနည္းျခင္း ေဒါသျဖစ္ျခင္းဆိုတဲ့ စိတ္ခံစားခ်က္သံုးခုကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး မ်က္နာအမူအရာကို ျပင္ဆင္ထားၿပီး ကေလးငယ္မ်ား စိတ္ခံစားခ်က္ကို သတိျပဳမိတတ္ေအာင္ သင္ေပးတဲ့သေဘာျဖစ္ပါသတဲ့။
. . . ဆဌမအဆင့္မွာ မိန္းကေလးရဲ႕ အ၀တ္အစားအသံုးအေဆာင္မ်ားထည့္တဲ့ အဆင့္ငါးဆင့္ပါ အံဆြဲဗီရို၊ ကီမိုနိုသိမ္းတဲ့ယြန္းေသတၱာ၊ အ၀တ္အစားထည့္တဲ့ယြန္းဖာငယ္၊ အ၀တ္အစားခ်ဳပ္အပ္ အပ္ခ်ည္တို႕သိမ္းတဲ့ ယြန္းအစ္၊ လက္ဖက္ရည္ပြဲျပင္ရာမွာ လိုအပ္တဲ့ အသံုးအေဆာင္တို႕ကို ခင္းက်င္းထားပါတယ္။ သမီးမိန္းကေလးေတြအတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္တဲ့ပစၥည္းေလးေတြသေဘာပါ။
. . . ေအာက္ဆံုးအဆင့္မွာေတာ့ အစားအေသာက္ထည့္ ယြန္းဗူး၊ ေ၀ါယဥ္ေတာ္နဲ႕ ပန္းလွည္းတို႕ကို ခင္က်င္းထားတတ္ပါတယ္။
.
ဟိရွိမိုခ်ီ
菱餅 (ひしもち)
. . . မိန္းကေလးမ်ားေန႕မတိုင္ခင္ေန႕ေတြမွာ မိတ္ေဆြေတြဖိတ္ၿပီး ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲေလးေတြ လုပ္တတ္ၾကတာလည္း ရွိပါတယ္။ မိန္းကေလးေတြကို ပန္းေရာင္၊ အျဖဴေရာင္နဲ႕ အစိမ္းေရာင္ အေရာင္သံုးေရာင္ပါတဲ့ ဆန္ကိတ္မုန္႕လက္ေဆာင္ေပးၾကပါတယ္။ ပန္းေရာင္က မၾကာခင္ပြင့္ေတာ့မယ့္ မက္မံုပန္းကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး လွပျခင္းရဲ႕ သေကၤတျဖစ္ပါသတဲ့။ အျဖဴေရာင္က မၾကာခင္ကုန္ဆံုးေတာ့မယ့္ ႏွင္းေတြကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး သန္႕ရွင္းစင္ၾကယ္ျခင္းကို သေကၤတျဖစ္ၿပီး အစိမ္းေရာင္ကေတာ့ မၾကာခင္ေႏြဦးေပါက္မွာျပန္လည္စိမ္းလန္းလာေတာ့မယ့္ ပတ္၀န္းက်င္ကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး က်န္းမာျခင္းသေကၤတျဖစ္ပါတယ္တဲ့။

.
နာဂရွိဘိန
流し雛
. . . အရုပ္ပြဲေတာ္မွာ ေနာက္တစ္ခု လုပ္ေလ့ရွိတာက ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲကို လာၾကတဲ့သူေတြဟာ အရုပ္ကေလးေတြ လုပ္ၿပီး ေရထဲေမွ်ာလိုက္တာပါ။ မေကာင္းတဲ့ကံၾကမၼာဆိုးေတြကို အရုပ္ေတြနဲ႕အတူ အေ၀းကို စြန္႕ပစ္လိုက္တဲ့သေဘာပါပဲ။

.
. . . သူမ်ားႏိုင္ငံမွာ ေခတ္မီဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေတာ့ ရိုးရာယဥ္ေက်းမွဳ အစဥ္အလာေလးေတြကို တခမ္းတနား ထိန္းသိမ္းႏိုင္သလို၊ အဲသလုိ ကိုယ့္ရိုးရာကို ေသခ်ာထိန္းသိမ္းခဲ့လို႕လည္း အခုခ်ိန္ထိ တခမ္းတနားေနေနရတာပါလားလို႕လည္း ေတြးမိပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ေတြလည္း ကၽြန္ေတာ္တို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံ အနယ္အနယ္အရပ္ရပ္က ၾကြယ္၀ခမ္းနားလွတဲ့ ရိုးရာယဥ္ေက်းမွဳအစဥ္အလာေလးေတြကို အခုလိုနည္းတူ ေဖာ္ထုတ္ထိန္းသိမ္းႏိုင္ရင္ သိပ္ေကာင္းမွာပဲလို႕ ေတြးမိေတာ့ . . .
.
ဗိုလ္ေကာင္း
၂ မတ္ ၂၀၁၈