အာဏာသိမ္း ဆိုတဲ့ စကားလံုးက ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္းေျပာရင္ မပါမျဖစ္ ပါေနသလို ခုေခတ္မွာလည္း ႏိုင္ငံေရးသမားဆိုသူ အခ်ိဳ႕ရဲ႕ လိွမ့္လံုး ဟန္႕လံုး ေျခာက္လံုးတစ္ခုအျဖစ္ ေခတ္စားေနဆဲပါ။ အာဏာသိမ္းတာနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေ၀ါဟာရအခ်ိဳ႕ကို ခုလို ေတြ႕ရပါတယ္။
၁။ အာဏာသိမ္းျခင္း။ အဂၤလိပ္လိုေတာ့ Coup d'état လို႕ ေခၚၿပီး အတိုေကာက္ကေတာ့ Coup လို႕ သံုးပါတယ္။ အဂၤလိပ္လို ဆိုေပမယ့္ ဒီစကားလံုးက ျပင္သစ္စကားလံုး Coup d'état ကို တိုက္ရိုက္ အဂၤလိပ္မွု ျပဳထားတဲ့ စကားလံုးျဖစ္ပါတယ္။ အသံထြက္ေတာ့ ကူး ေဒတား /ˌkuːdeɪˈtɑː/ လို႕ ထြက္ပါတယ္။ စစ္ဘက္ ဒါမွမဟုတ္ လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕အစည္းေတြက အစိုးရတစ္ရပ္ကို ျဖဳတ္ခ်ၿပီး အျခား အစိုးရတစ္ရပ္ရပ္နဲ႕ အစားထုိးဖို႕ ရည္ရြယ္လုပ္ေဆာင္ျခင္းကို ေခၚပါတယ္။ အစိုးရတစ္ရပ္ကို ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္မွသာ ဒီစကားလံုးကို သံုးပါတယ္။
၂။ ပုန္ကန္ျခင္း။ အဂၤလိပ္လို Rebellion လို႕ ေခၚပါတယ္။ အာဏာသိမ္းတာနဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ျခင္း တူေပမယ့္ မေအာင္ျမင္တဲ့အခါ ပုန္ကန္မွဳ ျဖစ္ပါတယ္။
၃။ ေတာ္လွန္ျခင္း။ အဂၤလိပ္လို Revolution လို႕ေခၚပါတယ္။ အစိုးတစ္ရပ္ကို ျဖဳတ္ခ်တယ္ဆိုရင္ေတာင္ အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ရံုသက္သက္မဟုတ္ဘဲ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကိုပါ ေျပာင္းလဲဖို႕ ႀကိဳးပမ္းမွုကို ေခၚတာပါ။ ထိုင္းမွာဆိုရင္ ၁၉၃၂ ခုနွစ္က သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ကို ျဖဳတ္ခ်ၿပီး စည္းမ်ဥ္းခံ ဘုရင္စနစ္ ေျပာင္းလဲ က်င့္သံုးတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရင္ကို နန္းက ခ်တာ မဟုတ္ဘဲ ဘုရင့္အာဏာကို ကန္႕သတ္ၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ေျပာင္းလဲလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
၄။ ဆူပူအံုၾကြ အစိုးရျဖဳတ္ခ်ျခင္း။ ဒါကို Popular Uprising လို႕လည္း ေခၚပါတယ္။ ျပည္သူလူထု ဒါမွမဟုတ္ စစ္တပ္နဲ႕လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ မဟုတ္တဲ့ အျခားေသာ ျပည္သူလူထု ေက်ာင္းသား အလုပ္သမား စသည္ျဖင့္ တက္ၾကြလွဳပ္ရွားၾကသူေတြ ဦးေဆာင္ၿပီး အၾကမ္းဖက္တဲ့နည္းနဲ႕ ျဖစ္ျဖစ္၊ အၾကမ္းမဖက္တဲ့နည္းနဲ႕ျဖစ္ျဖစ္ အစိုးကို ျဖဳတ္ခ်တဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။
၅။ ကန္႕လန္႕ကာေနာက္ကြယ္ အာဏာသိမ္းျခင္း။ တကယ္ေတာ့ ဒီေ၀ါဟာမ်ိဳးကို ျမန္မာလို မေတြ႕ဖူးေသးပါဘူး (ေတြ႕ဖူးရင္ လက္တို႕ၾကပါအံုး)။ အဂၤလိပ္လိုေတာ့ Silent Coup လို႕ ေခၚပါတယ္။ ေပၚေပၚထင္ထင္ အာဏာသိမ္းတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ေနာက္ကြယ္က ဖိအားေပးျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးအက်ပ္အတည္းျဖစ္ေအာင္ လုပ္ျခင္းျဖင့္ အစိုးရတစ္ရပ္ကို ျဖဳတ္ခ်ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္တပ္ရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မွု ရွိေကာင္းရွိႏိုင္ပါတယ္။
၆။ Self Coup .။အစိုးရအဖြဲ႕၀င္ ဒါမွမဟုတ္ အာဏာပိုင္ေခါင္းေဆာင္ တစ္ဦးဦးရဲ႕ ဦးေဆာင္မွုနဲ႕ သိသာထင္ရွားတဲ့ အေျပာင္းအလဲကို အင္တိုက္အားတိုက္ ေဖာ္ေဆာင္တာကို ေခၚတာပါ။ ဒီေ၀ါဟာရမ်ိဳးကိုေတာ့ မေတြ႕ဖူးသေသာက္ပါပဲ။
၇။ တရားေရးဆိုင္ရာျဖင့္ အာဏာသိမ္းျခင္း။ တရားရံုးတစ္ခုခုရဲ႕ စီရင္ခ်က္နဲ႕ လက္ရွိအစိုးရ ဒါမွမဟုတ္ အာဏာပိုင္ေခါင္းေဆာင္ကို ျဖဳတ္ခ်တာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ ေပးရရင္ ထိုင္းႏိုင္ငံက စမတ္စြန္ေထာ္ရ၀ဲ့ ဆိုတဲ့ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္က တီဗီမွာ ဟင္းခ်က္တဲ့အစီအစဥ္မွာ ပါ၀င္သရုပ္ေဆာင္ တင္ဆက္ခဲ့တဲ့အတြက္ အဲဒီလုပ္ေဆာင္ခ်က္ဟာ အေျခခံဥပေဒကို ေဖာက္ဖ်က္ရာ က်တယ္ဆိုၿပီး တရားရံုးခ်ဳပ္က သူ႕ကို ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ရာထူးက ဖယ္ရွားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဂၤလိပ္လိုေတာ့ Judicial Coup လို႕ ေခၚပါတယ္။
အခုေျပာျပခဲ့တဲ့ အာဏာသိမ္းျခင္း နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေ၀ါဟာရေတြမွာ တစ္ခ်ိဳ႕က ကၽြန္ေတာ္တိုု႕နဲ႕ ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ေနၿပီး တစ္ခ်ိဳ႕ကိုေတာ့ မၾကားဖူးသေလာက္ရွိေနတာကို ေတြ႕ရမွာပါ။ ဒီေ၀ါဟာရေတြနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး တိက်တဲ့ စံသတ္မွတ္ထားတဲ့ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတာ့ ေလာေလာဆယ္ မရွိေသးပါဘူး။ အခုေရးျပခဲ့တာေတြကလည္း နားလည္သလို ဖြင့္ဆိုရွင္းျပျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။
ထစ္ကနဲရွိ ျပည္သူလူထုကို စစ္တပ္နဲ႕ လွည့္ေျခာက္ၿပီး ကိုယ္လိုရာကို က်ံဳးသြင္းဖ်ားေယာင္းတတ္တဲ့ မဟာက၀ိ ႏိုင္ငံေရးသမား ပညာယွိႀကီးမ်ား ဒီကိစၥကုိ က်မ္းတစ္ေစာင္ ေပတစ္ဖြဲ႕ ျပဳသင့္ေၾကာင္း အႀကံျပဳအပ္ပါတယ္ . . .
