ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကုန်သွယ်ရေးကို လိုအပ်နေဆဲလား

. . . ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်ရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ခုခေတ်အခါမှာ ဘာကြောင့် ဆက်လက်လိုအပ်နေသေးဆိုတာကို ဆွေးနွေးထားတဲ့ ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ် Foreign Affiars ရဲ့ ဇူလိုင်-ဩဂုတ်လထုတ်မှာ ပါလာတယ်။ ရေးတဲ့သူက အရင်တုန်းက နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံမှာ ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ၂၀၁၁-၂၀၁၅ တာဝန်ယူခဲ့ဖူးတဲ့သူဖြစ်ပြီး အခုလက်ရှိ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့က Director General တာဝန်ထမ်းဆောင်နေတဲ့သူ၊ Ngozi Okonjo-Iweala ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်ရေးက မရှိမဖြစ် လိုအပ်နေသေးတဲ့အကြောင်းကို အဓိကဇောင်းပေးပြီး ရှင်းပြထားတာ
.
. . . ၁၉၄၅ ခုနှစ်၊ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း နိုင်ငံတကာစီးပွားရေးအထိုင်ချဖို့ ကြိုးစားကြတဲ့နေရာမှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာငွေကြေးရံပုံငွေအဖွဲ့နဲ့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်တို့အပြင် နောက်ပိုင်းမှာ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့ဆိုတာပါ ပေါ်လာပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စီးပွားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် လုပ်ဆောင်ခဲ့ရာမှာ အခုအချိန်အထိ ၇၅ နှစ်တာကာလအတွင်း တိုးတက်မှုတွေ အများကြီးရခဲ့တယ်လို့ ဆောင်းပါးအဖွင့်မှာ ပြောထားပါတယ်။ ဒီလိုတိုးတက်မှုတွေကြောင့် ဆင်းရဲမွဲတွေမှုတွေကိုလည်း အတိုင်းအတာကြီးကြီးမားမား လျှော့ချနိုင်ခဲ့တာ၊ ကုန်သွယ်ရေးတွေတိုးလာခဲ့တာ နဲ့ တစ်ဦးချင်းဝင်ငွေတွေ တိုးလာခဲ့တဲ့အကြောင်း ကိန်းဂဏန်းတွေနဲ့ ပြောထားပါတယ်။
.
. . . ဒီလိုတိုးတက်မှုတွေ ရှိလာခဲ့ပေမယ့် သိပ်မကြာခင်နှစ်တွေအတွင်းက ကမ္ဘာ့ဘဏ္ဍာရေးအကျပ်အတည်းကြုံရတာ၊ ကိုဗစ်ကပ်ဘေးဖြစ်တာ နဲ့ ရုရှား-ယူကရိန်းစစ်ရေးပဋိပက္ခတွေကြောင့် အရင်တုန်းက ယုံကြည်ခဲ့တာတွေကို စွန့်ပယ်လိုက်ရတော့မှာလားလို့ သံသယတွေတိုးပွားလာခဲ့တဲ့အကြောင်း၊ လက်ရှိ အမြင်သစ်တွေအရဆို အစဉ်အလာ လက်ခံလာခဲ့တဲ့ ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်း သဘောတရားတွေက နိုင်ငံတွေကို အင်အားသန်စွမ်းလာဖို့ နေနေသာသာ ပိုပြီးအန္တရာယ်ရှိတဲ့ အနေအထားကို တွန်းပို့နေသလို ဖြစ်နေကြောင်း၊ နိုင်ငံအချင်းချင်း အပြန်အလှန်မှီခိုနေရမှု သဘောတရားထက် မိမိဘာသာလွတ်လပ်စွာရှင်သန်ရပ်တည်ရေးအတွက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေထက် ကိုယ့်နိုင်ငံနဲ့ပလဲပနံသင့်တဲ့ နိုင်ငံ လက်တစ်ဆုပ်စာလောက်နဲ့ပဲ စခန်းသွားကြမလားဆိုတာ တွေးလာကြတဲ့အကြောင်း ရေးထားပါတယ်။
.
. . . စာရေးသူကတော့ ဒီအတွေးတွေကို လက်မခံပါဘူး။ ကမ္ဘာကြီးမှာ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်နေတယ်ဆိုတာရယ်၊ အမယ်ဘုတ်ကဲ့ သူ့ချည်ခင်လို ရှုပ်ထွေးပွေလီနေတဲ့ ပြဿနာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတယ်ဆိုတာ မှန်ပေမယ့် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု၊ တန်းတူညီမျှမှု မရှိခြင်းနဲ့ ကပ်ဘေးတွေ ကို တိုက်ဖျက်ပစ်ဖို့ဆိုရင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်ရေးအပါအဝင် နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးတွေက အရင်ကထက်တောင် ပိုပြီး လိုအပ်နေသေးတာကြောင့်လို့ ဆိုပါတယ်။ သူ့စကားလုံးအရဆို ကမ္ဘာကြီးရဲ့ ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းဖြစ်စဉ်ကြီးကို နောက်ပြန်ဆုတ်တဲ့ De-Globalization လုပ်ရမှာမဟုတ်ဘဲ ပြန်လည်သုံးသပ်ပြုပြင်မွမ်းမံပြင်ဆင်တဲ့ Re-Globalization လုပ်ရမှာဖြစ်တယ်လို့ ဆိုတာပါ။ လက်ရှိအားနည်းချက်တွေလို့ မြင်နေကြတဲ့ ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းဖြစ်စဉ်ကြီးကို တစ်နည်းတစ်ဖုံပြန်လည်ပြင်ဆင်ပြီး ဆက်လက်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြရအုံးမယ်လို့ ဆိုလိုတာဖြစ်ပါတယ်။
.
. . . ပြောရမယ်ဆိုလို့ရှိရင် De-Globalization သဘောတရားဆိုတာ ကိုဗစ်ကပ်ဘေးမတိုင်ခင်ကတည်းက De-Coupling လို့ခေါ်တဲ့ ကမ္ဘာကြီးနှစ်ခြမ်းကွဲတဲ့ အခြေအနေနဲ့အတူ ဖြစ်နေခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ မဟာဗျူဟာမြောက်အရေးပါတယ်ဆိုတဲ့ ကုန်စည်နဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို တင်ပို့တင်သွင်းမှုတွေ ကန့်သတ်ကြရင်း အမေရိကန်နဲ့ တရုတ်တို့ရဲ့ ပါးကိုက်ရင် နားပြန်ကိုက်မယ်ဆိုတဲ့ Tit for tat ဝါဒတွေနဲ့ အပြန်အလှန် တိုက်ခိုက်နေကြရင်းက ကိုဗစ်ကပ်ဘေး နဲ့ ယူကရိန်းစစ်ရေးပဋိပက္ခတွေက အဲသည်အကွဲအပြဲကို လောင်စာထည့်လိုက်သလိုဖြစ်ခဲ့ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။
.
. . . အပြင်ပန်းအမြင်မှာတော့ ဆိုခဲ့ပါအတိုင်းဖြစ်နေပေမယ့် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး ကိန်းဂဏန်းတွေအရတော့ ၂၀၂၂ ဟာ စံချိန်တင်ကုန်သွယ်ရေးနှစ်ဖြစ်ခဲ့ပါသတဲ့။ အမေရိကန်ရဲ့ ကုန်သွယ်မှုတန်ဖိုးဟာလည်း ကိုဗစ်မတိုင်ခင် ၂၀၁၉ ခုနှစ်ထက် ၂၄ ရာခိုင်နှုန်းများတဲ့ ၆၉၁ ဘီလီယံဖိုးအထိ ရောက်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးအတွက် လိုအပ်တဲ့ ပစ္စည်းတွေ ကုန်သွယ်ရောင်းဝယ်ကြတဲ့ ထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်ဟာလည်း အရင့်အရင်တုန်းကလိုပဲ မပြောင်းမလဲ ရှိနေသေးတာကို ပြသနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဆိုလိုတာက စီးပွားရေးသမားတွေအနေနဲ့ ကုန်စည်နဲ့ ဝန်ဆောင်မှု ဈေးနှုန်းတွေ အရည်အသွေးတွေကိုသာ ထည့်သွင်းစဉ်းစားရောင်းဝယ်ခွင့် ရခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာသဘောတရားတွေကို သိပ်ထည့်တွက်စရာ မလိုခဲ့ဘူးဆိုတဲ့ သဘောပါပဲ။
.
. . . ကိုဗစ်ကပ်ဘေးကြီးအတွင်းမှာလည်း ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်မှာ ကုန်သွယ်မှုပမာဏ ရှစ်ရာခိုင်နှုန်း လျော့ကျခဲ့ပေမယ့် ဆေးနဲ့ ဆေးပစ္စည်းတွေ ကုန်သွယ်မှုတန်ဖိုးကတော့ ၁၆ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးတက်လာခဲ့ပါတယ်။ နာခေါင်းစည်းအထည်တွေ ရောင်းဝယ်မှုက ငါးဆ တိုးလာခဲ့ပြီး ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေးတွေလည်း အကြိမ်ရေဘီလီယံနဲ့ချီ ထုတ်လုပ်ရောင်းချနိုင်ခဲ့တာကြောင့်မို့လို့ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးဆိုတာကြီးသာ မရှိခဲ့ရင် ကိုဗစ်ကနေ ပြန်ပြီးအခုလောက်မြန်မြန် နာလံထူနိုင်မှာမဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။
.
. . . အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တစ်နိုင်ငံနဲ့တစ်နိုင်ငံ အပြန်အလှန် မှီခိုနေရတဲ့သဘောသဘာဝရှိတဲ့ ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းသဘောတရားကို နောက်ပြန်ဆုတ်ပြီး ကိုယ့်နိုင်ငံကိုယ်ပဲအားကိုး၊ ကိုယ်နဲ့ မိတ်ဘက်လက်တစ်ဆုပ်စာကိုပဲ အားကိုးတဲ့ De-Globalization လမ်းကြောင်းကိုသွားမလား၊ ဒါမှမဟုတ် ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းရဲ့ အားနည်းချက်နဲ့ လိုအပ်ချက်တွေကို ပြင်ဆင်မွမ်းမံဖြည့်စွက်ပြီး Re-Globalization သဘောတရားနဲ့ ဆက်သွားမလားဆိုတဲ့ မေးခွန်း ပေါ်လာပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ဘဏ်ပညာရှင်တွေကတော့ တစ်နိုင်ငံနဲ့တစ်နိုင်ငံ အပြန်အလှန်မှီခိုရမှု သဘောတရားကို အလွန်အကျွံမဖြစ်စေဘဲ ကျင့်သုံးမယ်ဆိုရင် ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ပြဿနာတွေကို အခွင့်အလမ်းတွေအဖြစ် ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့အပြင် အရင်တုန်းက ကမ္ဘာ့ထုတ်လုပ်ရေးကွင်းဆက် အပြင်ဘက်ရောက်နေတဲ့ နိုင်ငံတွေကိုပါ ထုတ်လုပ်ရေးကွင်းဆက်ထဲ ရောက်လာအောင်လုပ်ပေးနိုင်လိမ့်မယ်လို့ ယုံကြည်ကြပါသတဲ့
.
. . . ဒီနေရာမှာ ရှင်းပြထားတဲ့ သဘောတရားတစ်ခုကတော့ Re-Shoring နဲ့ Near-Shoring ဆိုတဲ့ ကိစ္စတွေနဲ့ပတ်သက်ပါတယ်။ တရုတ်-အမေရိကန်ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲ ရလဒ်အဖြစ် အမေရိကန်က တရုတ်မှာ ထားရှိတဲ့ ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေကို အမေရိကန်နိုင်ငံထဲ ပြန်လာအောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့တာတွေကို ပြောတာပါ။ တချို့ကိစ္စတွေမှာ ဒီလိုလုပ်ဆောင်ချက်တွေကို မလွှဲမရှောင်သာ ကြုံရပေမယ့် အချို့ကဏ္ဍတွေမှာတော့ ဒီလိုလုပ်တာကြောင့် ကုန်ကျစရိတ်တွေ မတန်တဆ တက်လာစေပါတယ်တဲ့။ တကယ်လို့သာ ကမ္ဘာကြီး နှစ်ခြမ်းကွဲသွားခဲ့ရင် ရေရှည်မှာ အရည်အသွေးနဲ့ နည်းပညာအခြေပြု ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေနဲ့ ဝင်ငွေနိမ့်နိုင်ငံတွေမှာ ဝင်ငွေလျော့ကျတာ၊ ဖွံ့ဖြိုးရေးရည်မှန်းချက်တွေ ထိခိုက်တာတွေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
.
. . . ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းတွေ နေရာပြောင်းရွှေ့တာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မိတ်ဖက်နိုင်ငံတွေဆီပြောင်းရွှေ့မယ်ဆိုလို့ရှိရင်လည်း မေးစရာရှိတာက မိတ်ဖက်နိုင်ငံဆိုတာဘာလဲ၊ ကုန်စည်ထုတ်လုပ်တင်ပို့ရောင်းချရေးနဲ့ ပတ်သက်လာရင် မိတ်ဖက်ဆိုတာ ရှိရောရှိရဲ့လားလို့ မေးစရာဖြစ်လာပါတယ်။ ကုန်သွယ်ရေးနဲ့ပတ်သက်ရင် အဖေအရင်းတောင် ဓားနဲ့လိုက်တယ်လို့ ဆိုရလောက်အောင် နိုင်ငံတွေက ဆတ်ဆတ်ထိမခံ ဖြစ်တတ်ကြလွန်းလို့ ကုန်သွယ်ရေးမှာ မိတ်ဖက်မရှိ ပြိုင်ဘက်သာရှိ၏လို့ ဆိုရမလိုတောင်ပါပဲ
.
. . . ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကုန်သွယ်ရေး နဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိစ္စအဆက်အစပ်ကို ပြောရမယ်ဆိုရင် ကုန်သွယ်ရေးဆိုတာ ရထားတတန်၊ ကားတတန်၊ သင်္ဘောတတန်၊ လေယာဉ်တတန်နဲ့ တစ်နေရာကနေတစ်နေရာ၊ တစ်နိုင်ငံကနေ တစ်နိုင်ငံ ရွှေ့ပြောင်းသယ်ယူကုန်စည်ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရတဲ့ကိစ္စမို့ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ထုတ်လွှတ်မှု များပြားတဲ့ လုပ်ငန်းတစ်ရပ်ဖြစ်တာနဲ့အညီ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးဆိုတာနဲ့ကျတော့ ပြဒါးတစ်လမ်း သံတစ်လမ်းလို့ ဆိုရမယ့်ကိစ္စပါ။ ဒါပေမယ့်
.
. . . ဒါပေမယ့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်ရေးကဏ္ဍမပါဘဲနဲ့တော့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှုလျော့ချရေးကို လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ လမ်းမမြင်ပါဘူး။ ကာဗွန်ကင်းစင်ရေးနည်းလမ်းတွေနဲ့ နည်းပညာတွေ ကုန်စည်တွေ တင်ပို့တင်သွင်းနိုင်ရေး အတွက် တစ်ခုတည်းသော နည်းလမ်းက ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးသာဖြစ်တာမို့ ဒီနည်းပညာတွေ အပြိုင်အဆိုင် တိုးတက်ကြံဆထုတ်လုပ်တင်ပို့ကြတာတွေကသာ ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှု ကင်းစင်တဲ့ ကမ္ဘာကြီးကို ဖန်တီးနိုင်မှာဖြစ်တာမို့ ကုန်သွယ်ရေးကို ပစ်ပယ်လို့ မဖြစ်သေးပါဘူးတဲ့
.
. . . ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှု လျှော့ချရေးကိစ္စတွေမှာ ကုန်သွယ်ရေးရဲ့ အဓိကအနှစ်သာရ သဘောတရားတစ်ခုဖြစ်တဲ့ အခွင့်အလမ်းစရိတ် (Opportunity Cost) နဲ့ နှိုင်းရအားသာချက် ( Comparative Advantage) ရှုထောင့်က ကြည့်မယ်ဆိုရင်လည်း သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းသိမ်းဖို့ ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှု လျှော့ချဖို့ဆိုရင် နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ စရိတ်စက အသက်သာဆုံး၊ အကျိုးအမြတ်အများဆုံးကိစ္စတွေကို လုပ်ဆောင်တဲ့အခါ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ရှိရင်းစွဲ ပေးထားချက်တွေကို ထည့်သွင်းတွက်ဖို့ မဖြစ်မနေကို လိုအပ်လာပါတယ်။
.
. . . ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး အားနည်းချက်က ဘာလဲဆိုရင် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံချင်းစီက ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှု လျှော့ချရေးဆိုင်ရာ မူဝါဒတွေကို သီးခြားစီ ချမှတ်ကြတဲ့အခါမှာ မူဝဒါတွေ အချင်းချင်း ထိပ်တိုက်တွေ့ကြပြီး နိုင်ငံတိုင်းက ကုန်သွယ်ရေးအတားအဆီးတွေ ပိုပြီး ချမှတ်လာကြရင် အထက်မှာတင်ပြခဲ့တဲ့ အခွင့်အလမ်းစရိတ်တွေတက်ကုန်တာ၊ နှိုင်းရအားသာချက်တွေ နည်းသွားတာတွေကြောင့် ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုအပိုင်းကိုပါ ထိခိုက်လာနိုင်တာကြောင့်မို့လို့ ဒီလိုတွေမဖြစ်အောင် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့လို နေရာမျိုးကနေ မူဝါဒပိုင်းဆိုင်ရာ ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းတာတွေ လုပ်ပေးသင့်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
.
. . . နောက်တစ်ချက်ပြောတာက သမိုင်းတစ်လျှောက် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးက ဆင်းရဲမွဲတေမှုကို သိသိသာသာ လျှော့ချပေးနိုင်ခဲ့တယ်ဆိုပေမယ့် ကိုဗစ်ကပ်ဘေးနဲ့ ယူကရိန်းစစ်ရေးပဋိပက္ခတို့က ကမ္ဘာ့ပြည်သူ သန်းကိုးဆယ်ကို အလွန်အမင်း ဆင်းရဲမွဲတွေမှုဆိုတဲ့ နွံအတွင်း သက်ဆင်းစေခဲ့တဲ့အပြင် ချမ်းသာတဲ့နိုင်ငံတွေက ကာကွယ်ဆေးတွေ စောစောထိုး၊ ပိုက်ဆံတွေသုံးပြီး စီးပွားရေးနှိုးဆွမှု အစီအစဉ်တွေလုပ် နဲ့ လုပ်နိုင်ကြတာကြောင့် ဆင်းရဲ့ချမ်းသာကွာဟချက်ကလည်း ပြန်ပြီး ကြီးသွားတာကြောင့် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးကို သုံးပြီးတော့ပဲ ဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေကို ပြန်ပြီးချမ်းသာလာအောင် လုပ်နိုင်မယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
.
. . . ကုန်သွယ်ရေးနဲ့ ပြန်ပြီးကြီးပွားကြအောင် လုပ်မယ်ဆိုပေမယ့် အရင့်အရင်တုန်းက ကုန်သွယ်ရေးကြောင့် ချမ်းသာလာတဲ့ ပြည်တွင်းကုန်ထုတ်လုပ်မှု တိုးတက်အောင်လုပ်နိုင်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံတွေရဲ့ လမ်းစဉ်တွေအတိုင်း လိုက်ဖို့တော့ သိပ်ပြီး အလားအလာမရှိလှပါဘူး။ အခုခေတ်မှာ လုပ်ငန်းတော်တော်များများကို လူအစား စက်နဲ့ အစားထိုးလုပ်နိုင်ကြတာကြောင့် ကုန်စည်ထုတ်လုပ်မှုထက် ဝန်ဆောင်မှုကဏ္ဍမှာ ပိုပြီးတိုးတက်အောင်လုပ်ဆောင်ကြဖို့ အကြံပေးထားပါတယ်။ ဝန်ဆောင်မှုဆိုရာမှာ ဒီဂျစ်တယ်လုပ်ငန်းတွေ၊ အွန်လိုင်းပေါ်က ဆက်စပ်လုပ်ကိုင်ကြတဲ့ လုပ်ငန်းတွေလည်း ပါတာကြောင့် ဒီအပိုင်းမှာ ပိုပြီးလုပ်ဆောင်ကြဖို့ လိုတယ်လို့ ဆိုတာဖြစ်ပါတယ်။ ထုံးစံအတိုင်းပဲ ဒီဂျစ်တယ် ကုန်သွယ်ရေးနဲ့ပတ်သက်ရင်လည်း ထိရောက်တဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေ လိုအပ်နေသေးတာကြောင့် တချို့ကလည်း ရရှိပြီး၊ တစ်ချို့နိုင်ငံတွေကလည်း ဆွေးနွေးနေကြဆဲ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
.
. . . ကုန်သွယ်ရေးက ကောင်းတယ်လို့ တစ်လျှောက်လုံး ပြောလာခဲ့ပေမယ့် အဖွင့်မှာ တင်ပြခဲ့သလိုပဲ ကုန်သွယ်ရေးကို လက်နက်သဖွယ်သုံးနေကြတာတွေလည်း ရှိနေပြန်ပါတယ်။ ဒီအခြေအနေကို ကျော်လွှားနိုင်ဖို့ဆိုရင် ကိုယ့်နိုင်ငံအတွက် လိုအပ်တဲ့ ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးကွင်းဆက်က သွင်းအားစုတွေ ကို တစ်နေရာတည်းက ပုံအော အားကိုးတာထက်စာရင် နေရာများနိုင်သမျှ များများက ရယူနိုင်ဖို့လိုတယ်လို့ အကြံပြုထားပါတယ်။
.
. . . နိဂုံးချုပ်အနေနဲ့ ပြောထားတာက နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေးဆိုတာ ကမ္ဘာ့လုံခြုံရေးပြဿနာတွေအားလုံးကို ဖြေရှင်းနိုင်တဲ့ မှော်ဓာတ်လုံး မဟုတ်သလို လက်ရှိလုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အခင်းအကျင်းရဲ့ ပျော့ကွက်အားနည်းချက်တစ်ခုလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကုန်သွယ်ရေးက ဆိုးကျိုးတွေရှိလို့ဆိုပြီး ပိတ်ပင်လိုက်မယ်ဆိုရင် ပိုပြီးဆိုးရွားတဲ့ အကျိုးဆက်တွေပဲ ရလာနိုင်စရာရှိပါတယ်။ နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ တစ်နိုင်နဲ့တစ်နိုင်ငံ အကျိုးစီးပွားဆက်စပ်နေလို့သာ လက်တွဲပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရင်း နိုင်ငံအတွင်းပြည်သူတွေနဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အလုပ်ဖြစ်နေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
.
. . . အကြံပြုချက်အနေနဲ့ကတော့ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့လို နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကြိုးကိုင်စီမံနေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေအနေနဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေ ပြဌာန်းရာမှာ ပိုပြီးတည်ငြိမ်တဲ့၊ ပိုပြီး ကြိုတင်တွက်ဆရလွယ်ကူတဲ့၊ ပိုပြီးပွင့်လင်းမြင်သာရှိတဲ့ အခြေအနေတွေဖြစ်အောင် စုပေါင်းလုပ်ဆောင်ကြဖို့ လိုတယ်လို့ အကြံပြုထားပါတယ်။
.
. . . ခြုံငုံပြီးပြောရရင် ဒီဆောင်းပါးမှာ တင်ပြထားတာက ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးကြောင့် ကမ္ဘာကြီးက အရင်ကထက် ပိုပြီးချမ်းသာကြွယ်ဝလာတယ်၊ အခုလက်ရှိ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ပြဿနာတွေကြောင့်တော့ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးကို စွန့်ပစ်လိုက်စရာမလိုဘူး၊ အဲသည်အစား ပြန်လည်သုံးသပ်ပြင်ဆင်ကျင့်သုံးရမယ်၊ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကို ကောင်းကောင်းပြန်လည်ရေးဆွဲကြ၊ လိုက်လည်းလိုက်နာကြပေါ့
.
ဗိုလ်ကောင်း

၆ ဇူလိုင် ၂၀၂၃